به گزارش خبرنگار تابناک از کرمانشاه، کرمانشاه، دیار کوههای سر به فلک کشیده و دشتی فراخ، اکنون نفسهایش شمرده و نگران است؛ جغرافیایی که همواره سرچشمه رود و چشمه بوده، این روزها سایه بحران آب را بر پهنهاش حس میکند و مردم و مسئولان، چشم به ابرهای باران و تدابیر مدیریتی دوختهاند.
صدای زنگ خطر؛ مرور وضعیت سدها و منابع آبی
در روزهایی که خیابانهای کرمانشاه، سنقر و کلیایی گرمای تابستان را تجربه میکنند و تشنگی طبیعت هر ساعت بیشتر میشود، خبرهای رسمی حکایت از وضعیتی بحرانی دارد. «مرتضی حسنآبادی» سرپرست شرکت آب منطقهای کرمانشاه در مصاحبهای، تصویر روشنی از شرایط استان ترسیم کرده است.
وی گفت: «۶۶ درصد حجم سدهای استان کرمانشاه پر شده، اما این میزان نسبت به سال گذشته کاهش پیدا کرده است.» بدین ترتیب، سدهای استان که روزی تپندهٔ حیات شهرها و روستاها بودند، حالا با ذخایری نصف شده، به انتظار روزهای سختتر نشستهاند. میزان بارندگیها به شکل محسوسی افت کرده، ورودی آب به مخازن کمتر شده و جمعیت استان، با رشد نیازها و افزایش مصرف، بیش از قبل به زخم کمآبی حساس شده است.
حسنآبادی افزود: «استان کرمانشاه ۱۴ سد دارد، اما بعضی از این سدها هنوز به بهرهبرداری نرسیدهاند و برخی همچنان با ظرفیت محدود فعالیت میکنند. سدهای گاوشان و سلیمانشاه، مسئول تأمین آب شرب شهرهای کرمانشاه و سنقر و کلیاییاند، اما ۴۰ درصد آب شرب کرمانشاه تنها از طریق گاوشان تأمین میشود و باقی نیازها باید از منابع زیرزمینی برآورده گردد.»
گرچه پروژههای بزرگی مانند خط انتقال آب ۷۰ کیلومتری از سد گاوشان اجرا شده و مخزن ۶۳ میلیون مترمکعبی تصفیه آب در آن احداث شده، اما کاهش بارش و افزایش مصرف، برای مدیران آب استان معنایی جز «ضرورت تدابیر فوری و هوشمندانه» ندارد؛ تدابیری که باید هم کشاورزان و صنعت را دربرگیرد و هم آب شرب شهروندان را مصون بدارد.
تلاقی چالشها؛ چاههای غیرمجاز و مصرف بیرویه
گذشته از چالش سدها، هشدار درباره چاههای غیرمجاز و کاهش منابع آب زیرزمینی، حالا به یکی از جدیترین دغدغههای مسئولان بدل شده. نصب «کنتور هوشمند» روی چاههای مجاز، جلوگیری از حفاریهای غیرمجاز، ممنوعیت ورود تجهیزات غیرمجاز آبرسانی و تعیین تکلیف چاههای فاقد مجوز، در سیاستهای شرکت آب منطقهای کرمانشاه قرار گرفته است.
حسنآبادی با قاطعیت اعلام کرد: «ممنوعیت کشت برنج در شهرستانهای صحنه، هرسین و کنگاور از مهمترین اقدامات برای حفظ منابع آب زیرزمینی بوده است.»
در عین حال، آبرسانی به شهرهایی همچون «پاوه» نیز در دستور کار قرار دارد؛ برخی پروژهها مرحله تحویل به آبفا را سپری کردهاند، و برخی تا پایان امسال بهرهبرداری میشوند. اما همچنان بحران منابع آب زیرزمینی، ترس فرونشست زمین و دشواریهای تأمین آب شرب، بر ساکنان برخی مناطق سایه افکنده است.
هشدار و تدبیر؛ ابلاغ سیاستهای جدید به کشاورزان
در نشست کارگروه سازگاری با کمآبی استان، اوضاع وخیمتر ترسیم شد. «طهماسب نجفی»، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کرمانشاه، با نگاهی کارشناسانه، اما متأسف، هشدار داد: «برداشتهای بیرویه، موجب کاهش نگرانکننده سطح دسترسی آبهای زیرزمینی شده و اغلب مناطق با خطر فرونشست مواجهاند.»
نجفی تأکید کرد: «در این شرایط باید از انجام کشت دوم و کشتهای آببُر در دشتهای بحرانی استان با جدیت جلوگیری شود تا از بحران بیشتر در این دشتها ممانعت گردد.»
وی همچنین به مسئولیت جمعی در تغییر الگوی کشت اشاره کرد: «وزارت جهاد کشاورزی در برنامه هفتم توسعه مکلف شده است که در راستای افزایش بهرهوری و ترویج محصولات کمآببر مانند زعفران اقدامات جدی انجام دهد؛ محصولی که نیاز آبی اندک و ارزش اقتصادی بالایی دارد.»
نجفی با اشاره به آثار منفی حضور کشاورزان غیربومی، عنوان کرد: «این افراد با بیمسئولیتی منابع آبی استان خود را نابود کردهاند و همین رویه را در دشتهای کرمانشاه نیز دنبال میکنند. وظیفه جهاد کشاورزی است که با این روند و رفتار غیراخلاقی مقابله کند و اجازه نابودی منابع آبی را ندهد.»
بحران، همزیستی، آینده؛ مسیر عبور
وضعیت کنونی، تنها نتیجه یک فصل کمبارش یا چند سال مدیریت غلط نیست؛ این بحران ریشه در سالها مصرف بیمحابا، الگوهای نادرست کشاورزی و عدم توجه به ذخایر آب دارد. اکنون برای عبور از بحران آب، به همکاری همهجانبه دستگاهها، ارتقاء فرهنگ مصرف، اجرای دقیق قوانین و تجدیدنظر در روشهای آبیاری و کشاورزی نیاز است.
/س/